Το προτεινόμενο έργο αφορά τη συμμετοχή του συλλόγου με τύπωση σημαιών και λαβάρων της Επανάστασης του 1821 και παραγωγή βίντεο ως ντοκιμαντέρ – ταινία μικρού μήκους για την περιοχή της Νέας Φιγαλείας (Ζούρτσας) για την επέτειο των 200 ετών με θέμα την Ιστορία της Ζούρτσας 1821, στο πλαίσιο πολιτιστικών εκδηλώσεων που θα λάβουν χώρα στη Νέα Φιγαλεία Ολυμπίας με τα αποκαλυπτήρια της προτομής της Ηρωίδας του 1821 Αδαμαντίας Γρηγοριάδη, που κήρυξε την Ελληνική Επανάσταση στη Νοτιοδυτική Πελοπόννησο στις 24/03/1821 υψώνοντας την ελληνική σημαία στη Ζούρτσα.
Το Κάλι της Ζούρτσας ήταν το πρώτο στην περιοχή της Αρκαδιάς που απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και μάλιστα απολύτως ειρηνικά χωρίς καμιά μάχη. Από το Φλεβάρη του '21 είχαν παρατηρήσει οι Τούρκοι της Ζούρτσας τις ύποπτες κινήσεις των ραγιάδων[6] και σκέφτηκαν αμέσως να καταστείλουν την όποια εξέγερση. Αυτό όμως κατέδωσε στους καπεταναίους της Ζούρτσας ο Καρανικόλης, πιστός υπηρέτης του Χουσεϊν Σπαχή που είχε παρακολουθήσει τη σύσκεψη των Τούρκων στο σπίτι του Καδρίσπαη. Οι Έλληνες Ζουρτσάνοι αντέδρασαν αμέσως και διαδόθηκε ότι "αν πειραχθεί η Ζούρτσα, θα σφαγούν όλοι οι Τούρκοι". Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει ο Σπύρος Πιπιλής (πρωτότοκος γιος του Καπετάν Γεωργάκη), ο σωφρονέστερος και πολιτικώτερος των τοπικών καπεταναίων, ο οποίος δεχόταν το κύρος και την υπόληψη τόσο από τους ντόπιους Χριστιανούς αλλά και από τους Τούρκους. Με τον Αγά είχε καλές σχέσεις και τον έπεισε 10 ημέρες ήδη προ της Επαναστάσεως να απέλθουν όλοι οι Τούρκοι της Ζούρτσας προς το Φανάρι, φαινομενικώς μεν για την ασφάλειά τους (είχε επαρκώς κυκλοφορήσει η απειλή της σφαγής τους), ουσιαστικά όμως για να μην καταστραφεί από την αναπόφευκτη σύγκρουση το όμορφο χωριό.
Πράγματι λοιπόν ο Αγάς δέχεται εξ ανάγκης και την 21η Μαρτίου 1821 92 Τούρκικες οικογένειες φεύγουν για το Φανάρι. Εκεί κολακεύονταν και οι Ζουρτσάνοι ότι κατάφεραν να απελευθερωθούν πρώτοι "χωρίς να λυθεί μύτη". Η περιοχή πλέον γίνεται σημαντικό κέντρο στρατολογίας Ελλήνων πολεμιστών. Την 24η Μαρτίου οι Καπεταναίοι της Ζούρτσας με τον Αθανάσιο Γρηγοριάδη και τον αδελφό του Γεώργιο(οι Γρηγοριάδηδες κατάγονταν από τη Ζούρτσα) ύψωσαν τη σημαία της Επαναστάσεως στην πρωτεύουσα της Φυγαλίας έξω από το παλιό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (τότε κοιμητήριο-σημείο σημερινού Καθεδρικού Ναού Νέας Φιγαλείας). Έπειτα 350 Ζουρτσάνοι, υπό τους Γεωργάκη, Σπύρο, Τζανέτο και Διαμαντή Πιπιλαίους, κατέφτασαν στην Αρκαδιά όπου την 25η ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης εκ Ζούρτσας ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης. Την 27η πορεύθησαν προς το Νεόκαστρο, με τη πολιορκία του οποίου αρχίζει η είσοδος των Ζουρτσάνων στον αγώνα οι οποίοι διακρίθησαν και πολλοί θυσιάστηκαν για την πατρίδα. Συγκεκριμένα οι Ζουρτσάνοι διακρίνονται στις μάχες Βαλτετσίου, Λάλα, στα Τρίκορφα, τα Δερβενάκια και τη Δραμπάλα. Υπό τον Διαμαντή Πιπιλή πέρασαν στα Μέγαρα και έφτασαν ως τη Λειβαδιά και τον Ορχομενό. Ακολουθεί το 1825 η τρομερή εισβολή του Ιμπραήμ με 23000 Τουρκοαιγύπτιους. Τον Οκτώβριο του 1825 ο Ιμπραήμ κάνει εκστρατεία κατά των περιοχών Φαναρίου και Αρκαδιάς, και επιτίθεται με ισχυρές δυνάμεις κατά της Ζούρτσας την οποία υποστηρίζει ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης με το στρατιωτικό τμήμα του. Οι Ζουρτσάνοι αγωνιστές πολέμησαν σθεναρά κατά του Ιμπραήμ αλλά η Ζούρτσα εν τέλει κατελήφθη και πυρπολήθηκε από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ. Οι Ζουρτσάνοι αγωνιστές μαζί με όλους τους Αρκαδινούς πολέμησαν σε πάμπολλες ακόμα μάχες κατά του Ιμπραήμ υπό τον Αθανάσιο Γρηγοριάδη(Τρίπολης,Κλειδιού-Σαμικού, Αλμυρού). Η Ζούρτσα για σχεδόν 2 χρόνια ησυχάζει από τις επιδρομές του Ιμπραήμ. Τον Απρίλιο του 1827 ο Ιμπραήμ επιτίθεται ξανά και την επανακαταλαμβάνει και την πυρπολεί. Οι Αρκαδινοί (και οι Ζουρτσάνοι) υπό τον Γενικό Οπλαρχηγό Αθανάσιο Γρηγοριάδη πολέμησαν ακόμη (1827) στη μάχη του Αετού, των Δερβενίων, της Μονής Καλαβρύτων, της Κανακερίας και Αλφειού. Στα τέλη του 1827 ο Ιμπραήμ επιτίθεται ξανά εναντίον της Επαρχίας Αρκαδιάς και επανακαταλαμβάνει την πολύπαθη και ιστορική Ζούρτσα. Έπειτα ο Ιμπραήμ δεν ξαναπέρασε από τη Ζούρτσα και εν τέλει το 1828 επέρχεται η τελική ήττα του Ιμπραήμ.
Από τις αρχές του 1821 μέχρι τα τέλη του 1828, επί οκτώ συνολικά χρόνια οι Ζουρτσάνοι πολέμησαν σθεναρά κατά των Τούρκων και πολλοί θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας μας. Ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης ήταν πραγματικά ένας άξιος ηγέτης. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας έλαβε το βαθμό του Συνταγματάρχου της φάλαγγος και το Αργυρό Αριστείο.
Μετά την αποκατάσταση του Κράτους και κατά τα πρώτα έτη της Καποδιστριακής εποχής (1828-1831) η Ζούρτσα ορίζεται πρωτεύουσα Νομού με πρώτον Νομάρχη (Επίτροπο Διοικήσεως) τον γέροντα Κωνσταντίνο Τσούνη από το Δροβολοβό (Απομνημονεύοντα Σ.Πιπιλή).
Ο Γέρος του Μωριά Θεόδωρος Κολοκοκτρώνης είναι γνωστό ότι είχε μεγάλη αγάπη για τη Ζούρτσα και πολλούς φίλους εκεί. Του άρεσε πολύ το κεφαλοχώρι και το θεωρούσε το καλύτερο του Μωριά, το οποίο και γνώριζε άριστα καθώς το επισκεπτόταν συχνά. Συνήθιζε να λέει στους γνωστούς του: «Πάτρα πολιτεία και Ζούρτσα χώρα» για να τονίσει τη σημασία της. Το 1833 ο Έλληνας Αρχιστράτηγος επέλεξε από όλην τη Πελοπόννησο τη Ζούρτσα για τη σύσκεψη όλων των καπεταναίων.
Μιλώντας τώρα περί των δημογραφικών στοιχείων της εποχής, σύμφωνα με τον Ακαδημαϊκό Αχιλλέα Τάγαρη και το βιβλίο του[7], ο πληθυσμός της Ζούρτσας το 1821 ήταν περί τους 2500 (εκ των οποίων οι 1000 Τούρκοι), ενώ το 1835 μόλις 700 καθώς υπήρχαν μεγάλες απώλειες λόγω του Αγώνα. 44 χρόνια έπειτα στην επίσημη απογραφή του 1879 θα αριθμεί 1505 κατοίκους (δες ενότητα Δημογραφικά στοιχεία), δείγμα της ραγδαίας ανάπτυξης της κωμόπολης κατά τα πρώτα χρόνια δημιουργίας του ελληνικού κράτους.
Επί της Βαυαρικής Αντιβασιλείας του Όθωνα το 1833, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης περί συγχωνεύσεων όσων Ιερών Μονών είχαν εκείνη την εποχή κάτω από 6 μοναχούς, κλείνει η ιστορική Μονή της Ζούρτσας Υπεραγίας Θεοτόκου Λιγοβάης (ανδρική) και μοιράζεται όλη η περιουσία του μοναστηριού σε κτήματα και αμπέλια στους κατοίκους με κλήρο.
ΧΡΟΝΟΣ: 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2021.
ΤΟΠΟΣ: ΝΕΑ ΦΙΛΑΛΕΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΣ, ΔΗΜΟΥ ΖΑΧΑΡΩ ΗΛΕΙΑΣ
