Άρθρα

Η Αγία Λαύρα αποτελεί ιστορική μονή, από τις αρχαιότερες στην Ελλάδα, και τόπο έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης. Ιδρύθηκε το 961, ενώ μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση το 1689. Στη μονή υπάρχει πλήθος ιστορικών και θρησκευτικών κειμηλίων ενώ ο πολυτιμότερος θησαυρός της θεωρείται το λάβαρο στο οποίο ορκίστηκαν οι αγωνιστές της Επανάστασης του 1821. Αυτό το σημείο ενδιαφέροντος είναι Ορεινό και Αγροτικό. Είναι προσβάσιμο όλο το χρόνο. Είναι προσβάσιμο μέσω δημόσιας συγκοινωνίας. Δεν έχει κάποια χρέωση ή εισιτήριο. Χειμερινό ωράριο:10:00-13:00 & 15:00-16:00 | Θερινό ωράριο: 10:00-13:00 & 16:00-17:00

O Θρύλος της Αγίας Λαύρας

Σύμφωνα με τον θρύλο της Αγίας Λαύρας, η Ελληνική Επανάσταση στην Πελοπόννησο ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου 1821, όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα. Η άποψη αυτή γνώρισε μεγάλη διάδοση ήδη από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Η θρυλική αυτή σκηνή αναφέρεται σε πλήθος πηγών και οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις της αναπαράχθηκαν μαζικά. Από τον 19ο αιώνα, ορισμένοι ιστορικοί θεωρούσαν τη διήγηση αυτή φανταστική. Επίσης και ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί δέχονται πως ο θρύλος στερείται ιστορικής βάσης και είναι εμπνευσμένος από τον Γάλλο φιλέλληνα Φρανσουά Πουκεβίλ, ή δεν αναφέρονται καθόλου σ' αυτόν.

Ο θρύλος της κήρυξης της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική δημόσια ιστορία και αποτελεί αντικείμενο ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Διδασκόταν ως γεγονός στα ελληνικά σχολεία μέχρι το 1982, αλλά έχει απαλειφθεί από τα νεότερα βιβλία ιστορίας, στα οποία η 25η Μαρτίου αναφέρεται απλώς ως η καθιερωμένη ημερομηνία εορτασμού της επετείου της Επανάστασης.

Τα ιστορικά γεγονότα

Ως ημέρα έναρξης της επανάστασης είχε οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους» η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού για τους Ορθοδόξους. Οι συγκεντρωμένοι στη συνέλευση της Βοστίτσας πρόκριτοι της Πελοποννήσου εξέτασαν ως εναλλακτικές ημερομηνίες κήρυξης της Επανάστασης την 23 Απριλίου και την 21 Μαΐου, εορτές του Αγίου Γεωργίου και των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αντίστοιχα, σε περίπτωση που δεν είχαν πληροφορηθεί τις διαθέσεις της Ρωσίας, αλλά κατέληξαν στην 25η Μαρτίου, εκτός εάν λάμβαναν πρόσκληση μετάβασης στην Τριπολιτσά.

Στις 10 ή 13 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε στην Αγία Λαύρα σημαντική σύσκεψη, παρουσία του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού και πάρθηκαν αποφάσεις σχετικά με τη στρατολογία αγωνιστών. Κατά ορισμένους μελετητές, μετά την 15η ή 16η Μαρτίου, κανείς από τους αρχηγούς της περιοχής Αχαΐας δεν φαίνεται να βρισκόταν πια στη μονή καθώς ο Γερμανός με τον Ζαΐμη πήγαν στα Νεζερά και από τους υπόλοιπους ο καθένας στην περιφέρειά του. Αυτός είναι και ο λόγος που ο απεσταλμένος των Τούρκων, Νικόλαος Γεωργακόπουλος ή Μοθωνιός, δεν βρήκε τους προεστούς στο μοναστήρι. Ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι στις 19 Μαρτίου έγινε σύσκεψη στην Αγία Λαύρα και μετά κατέφυγαν σε ασφαλή μέρη. Την ίδια μέρα σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, οι συγκεντρωμένοι στη Αγία Λαύρα απέστειλαν μήνυμα στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ενημερώνοντάς τον για την έναρξη του αγώνα. Το μήνυμα ήταν γραμμένο με τον συνθηματικό κώδικα της Φιλικής Εταιρείας και έλεγε: «Εξοχώτατε Α.Μ. Χθές (18 Μαρτίου) ετελέσθη το στεφάνωμα και έστω εις γνώσιν Σας. Ν. Χριστοδούλου Σολιώτης - Α. Σκαλτσάς». Ο μελετητής της Επανάστασης Γ. Αναπλιώτης σημειώνει ότι πηγές δεν λένε πότε ακριβώς έφυγαν οι αρχιερείς και προεστοί από την Αγία Λαύρα. Ο ίδιος αναδημοσιεύει επιστολή του επισκόπου Κερνίκης Προκοπίου και των Ασημάκη Ζαΐμη, Ι. Παπαδόπουλου κ.ά. από τα Καλάβρυτα την 23 Μαρτίου, προς τον ηγούμενο και τους μοναχούς της Αγίας Λαύρας, συμπεραίνοντας ότι αυτή την ημέρα οι σημαίνοντες πρόκριτοι ήταν συγκεντρωμένοι στα Καλάβρυτα. Η απόσταση της Μονής από την πόλη των Καλαβρύτων είναι 5 χιλιόμετρα.

Σύμφωνα με την αφήγηση του Παλαιών Πατρών Γερμανού στα απομνημονεύματά του, προκειμένου να αποφύγει τη μετάβαση στην Τρίπολη, όπου είχε προσκληθεί από την οθωμανική διοίκηση, και λόγω υποψιών των μουσουλμάνων της Πάτρας, αναχώρησε από την πόλη την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 27 Φεβρουαρίου, με προορισμό δήθεν την Τρίπολη, αλλά κατέφυγε στα Καλάβρυτα, όπου συναντήθηκε με τον Ανδρέα Λόντο και κατασκεύασαν πλαστά γράμματα, βάσει των οποίων, όταν τους επιδόθηκαν καθ' οδόν προς την Τρίπολη στις 4 Μαρτίου, αρνήθηκαν να συνεχίσουν την πορεία τους προφασιζόμενοι φόβο για τη ζωή τους. Σύμφωνα με τον Γερμανό, την επομένη μετέβησαν στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας όπου μετά από σύσκεψη αποφάσισαν να μη δώσουν καμία αφορμή, αλλά να μείνουν παράμερα μέχρις ότου να δουν πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση: αν η οθωμανική διοίκηση τους καταδιώξει, να φύγουν από την Πελοπόννησο, για να μη θέσουν τους υπόλοιπους Έλληνες σε κίνδυνο, ενώ, αν οι οθωμανικές αρχές λάβουν γενικευμένα βίαια μέτρα εναντίον των Ελλήνων, τότε αναγκαστικά να αναλάβουν ένοπλη δράση. Όταν τους στάλθηκε ένας απεσταλμένος από τους οθωμανούς αγάδες της Τριπολιτσάς για να τους μεταπείσει να μεταβούν στην Τρίπολη, μετά από σύσκεψη αποφάσισαν «ως πεφοβισμένοι να παραμερίσωσιν εις ασφαλή μέρη» και χωρίστηκαν κατευθυνόμενοι ο μεν Γερμανός με τον επίσκοπο Κερνίκης Προκόπιο και τον Ανδρέα Ζαΐμη στα Νεζερά, ο Ασημάκης Ζαΐμης με τον Φωτήλα στην Κερπινή και ο Σωτήρης Χαραλάμπης με το Σωτήρη Θεοχαρόπουλο στη Ζαρούχλα. Σύμφωνα με τη διήγηση του Γερμανού, όταν στις 21 Μαρτίου οι μουσουλμάνοι της Πάτρας επιτέθηκαν στους Έλληνες, ο Νικόλαος Λόντος, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος κ.ά. Πατρινοί έστειλαν επιστολή στο Γερμανό, που βρισκόταν στα Νεζερά, ζητώντας του να βοηθήσει την πόλη που βρισκόταν σε κίνδυνο. Ο Γερμανός με τον Ζαΐμη κάλεσαν τους Κουμανιώτες καπετάνιους να τους συνδράμουν και την επομένη εισήλθαν στην Πάτρα επικεφαλής 500 ενόπλων και ξεκίνησε η πολιορκία του κάστρου της Πάτρας από τους επαναστατημένους Έλληνες.

Με βάση τα όσα αναφέρονται στα απομνημονεύματα του Γερμανού, η πλειονότητα των ιστορικών υποστηρίζει πως στη σύσκεψη των αρχών Μαρτίου στην Αγία Λαύρα δεν πάρθηκε καμία απόφαση σχετικά με την έναρξη της επανάστασης. Άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν το αντίθετο, βασιζόμενοι σε μαρτυρίες από οικογενειακά αρχεία αγωνιστών του 21, που αναφέρουν ότι στις 17 Μαρτίου, ημέρα εορτής του Αγίου Αλεξίου, πολιούχου των Καλαβρύτων, τελέστηκε δοξολογία και ακολούθησε ορκωμοσία των αγωνιστών.

Ο επαναστατικός αναβρασμός εκείνων των ημερών ήταν τόσο μεγάλος που καθιστούσε πια επικίνδυνη την αναβολή της εξέγερσης. Από τις 14 έως τις 20 Μαρτίου έλαβαν χώρα σε διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου επιθέσεις εναντίον Μουσουλμάνων, εν μέρει με σκοπό να παραμεριστούν οι δισταγμοί κάποιων προκρίτων. Στις 21 Μαρτίου 600 άνδρες επιτέθηκαν στους πύργους των Καλαβρυτινών Μουσουλμάνων, οι οποίοι παραδόθηκαν μετά από σύντομη αντίσταση. Παρά το γεγονός ότι η παράδοση έγινε με τον όρο της ασφάλειας των Μουσουλμάνων ένας αριθμός τριακοσίων περίπου κατοίκων βιαίως αιχμαλωτίστηκαν, σύμφωνα με τον Γάλλο Αξιωματικό Μαξίμ Ρεμπώ μέχρι και τον ερχόμενο Αύγουστο το σημαντικότερο μέρος των ανδρών εκτελέσθηκαν, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά δόθηκαν ως υπηρέτες σε σπίτια Ελλήνων, διακριτή περίπτωση αποτέλεσε ο Καλαβρυτινός Αρναούτογλου εκπρόσωπος εύπορων Μουσουλμανικών οικογενειών του Μοριά ο οποίος απελευθερώθηκε σε ανταλλαγή αιχμαλώτων το έτος 1825. Στις 22 Μαρτίου 2.000 ένοπλοι με επικεφαλής τον Κολοκοτρώνη κινήθηκαν προς την Καλαμάτα και το πρωί της επομένης εισήλθαν στην πόλη. Το μεσημέρι τελέστηκε δοξολογία στο ναό των Αγίων Αποστόλων· η τέλεση δοξολογίας ήταν συνηθισμένη τελετή μετά από κάθε επιτυχία των επαναστατημένων. Μετά τη δοξολογία, συγκροτήθηκε επαναστατική επιτροπή, η «Μεσσηνιακή Γερουσία» με επικεφαλής τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Στο Αίγιο υψώθηκε μετά την αποχώρηση των Τούρκων από την πόλη επαναστατική σημαία από τον Ανδρέα Λόντο είτε «το αργότερο στις 23 Μαρτίου» είτε, κατ' άλλους, στις 24 ή 25 Μαρτίου ή πιθανώς και στις 26 Μαρτίου. Στην Πάτρα η γενική εξέγερση αναμενόταν την 25 Μαρτίου, αλλά μικρότερης έκτασης εχθροπραξίες είχαν ξεκινήσει ενωρίτερα. Στις 23 έγιναν επιθέσεις Τούρκων εναντίον των ελληνικών σπιτιών. Οι Έλληνες αντεπιτέθηκαν και οι Τούρκοι κλείστηκαν στο φρούριο. Την επομένη ξεκίνησαν να συρρέουν στην πόλη πρόκριτοι και δυνάμεις από τα γειτονικά χωριά, ενώ οι φοβισμένοι Έλληνες κάλεσαν και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, ο οποίος ήλθε με άλλους Καλαβρυτινούς για να βοηθήσει. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ανέλαβε και στρατιωτικά καθήκοντα «χωρίς να παραμελήσει ουδέν των ιεραρχικών αυτού καθηκόντων», μπήκε στην Πάτρα είτε στις 25 Μαρτίου σύμφωνα με τον Αμβρόσιο Φραντζή και τον G. Finlay, είτε στις 22 Μαρτίου σύμφωνα με τον Αναστάσιο Γούδα και τον Σπ. Τρικούπη. Την είσοδο του Γερμανού στην Πάτρα την 25 Μαρτίου επικεφαλής χιλιάδων ενόπλων αναφέρουν προς τους προϊσταμένους τους και οι πρόξενοι της Σουηδίας-Νορβηγίας και της Ολλανδίας στην Πάτρα. Ο πρώτος αναφέρει ότι ο Γερμανός και άλλοι προύχοντες «ενεφανίσθησαν και πάλιν» (την 25/3). Ο πρόξενος της Ολλανδίας αναφέρει ότι την ίδια μέρα οι επαναστάτες εχάραξαν σταυρό στην πλατεία του Αγ. Γεωργίου με τις λέξεις «Νίκη ή θάνατος». Ο Φρ. Πουκεβίλ, αντιγράφοντας από το ημερολόγιο του αδελφού του Υγκ που ήταν πρόξενος στην Πάτρα, αναφέρει ότι ο Γερμανός αναμένεται στην Πάτρα το βράδυ της 25 Μαρτίου. Ο G. Finlay αναφέρει ότι στις 6 Απριλίου (25 Μαρτίου με το Παλ. Ημ/γιο) ο Π. Πατρών Γερμανός επικεφαλής πολλών οπλαρχηγών και ενόπλων εισέρχεται στην Πάτρα. Μια ομάδα ανδρών παρουσιάζει στον αρχηγό της τα κεφάλια πέντε Τούρκων που είχαν σκοτωθεί στη Βοστίτσα (Αίγιο). Το επόμενο πρωί (δηλαδή στις 26 Μαρτίου) έγινε Θεία Λειτουργία από τον Γερμανό. Όλοι οι συγκεντρωμένοι Έλληνες ορκίστηκαν να ελευθερώσουν την πατρίδα τους ή να πεθάνουν. Ο Ιωάννης Φιλήμων στο Ιστορικό Δοκίμιο αναφέρει και αυτός ότι ο Παλ. Πατρών Γερμανός μπήκε στην Πάτρα την 24 Μαρτίου και ενέπηξε τον Σταυρό στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, τον οποίον όλοι ασπάστηκαν με πλήρη αυλάβεια, ορκιζόμενοι ελευθερία ή θάνατο. Παρόμοια αναφορά υπάρχει και στο έργο του Karl Mendelssohn-Bartholdy με τίτλο Ιστορία της Ελλάδος από της εν έτει 1453 Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων μέχρι των καθ' ημάς χρόνων, σε μετάφραση του Αγγέλου Βλάχου, το 1873, σύμφωνα με την οποία ο Γερμανός έστησε τη σημαία του σταυρού στην Πάτρα στις 4 Απριλίου 1821, (με το νέο ημερολόγιο, όπως ίσχυε το 1873). Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και σε αυτήν την περίπτωση δεν αναφέρει τίποτα σχετικό για τα γεγονότα αυτά στα απομνημονεύματά του. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι δεν το έκανε ίσως για να μη θεωρηθεί δοξομανής ή γιατί δεν το θεώρησε σημαντικό. Αυτό έκανε μερικούς ιστορικούς, που γενικά αμφισβητούν το ρόλο του ανωτέρου κλήρου στην Επανάσταση, να αμφισβητήσουν τον ρόλο του Γερμανού όχι μόνο στην Αγία Λαύρα αλλά και στην Πάτρα.

Σε επιστολή του Λουδοβίκου Στράνη, προξένου του Βασιλέως της Σουηδίας και Νορβηγίας στην Πάτρα, προς τον Ιππότην, πρεσβευτή αυτού του Βασιλέως στην Κωνσταντινούπολη με ημερομηνία 8 Απριλίου/27 Μαρτίου 1821:

«Ο αρχιεπίσκοπος της επαρχίας ταύτης [Γερμανός], εκείνος των Καλαβρύτων ως και τρεις προύχοντες, οίτινες είχον αρνηθή να μεταβούν εις την Τρίπολιν, όπου είχον κληθή υπό της κυβερνήσεως, ενεφανίσθησαν και πάλιν προχθές, τώρα δε ευρίσκονται εις την πόλιν και διευθύνουν τα πράγματα.»

Έτσι, την 25η Μαρτίου είχε ήδη γενικευθεί η επανάσταση στην Πελοπόννησο. Την είδηση για την έναρξη της Επανάστασης στα Καλάβρυτα έφερε στην Ύδρα στις 27 Μαρτίου 1821 ο Παναγιωτάκης Βαφειόπουλος, που είχε σταλεί με πλοίο στα παράλια της Πελοποννήσου για να παρακολουθεί τα γεγονότα. Επίσης την 25 Μαρτίου ο Πετρόμπεης με επιστολές του προς βασιλείς της Ευρώπης ανακοίνωσε την έναρξη της Επανάστασης και ζήτησε τη βοήθειά τους. Η 25 Μαρτίου αναφέρεται ως ημέρα έκρηξης της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, «κατά την επαρχίαν των Καλαβρύτων, όπου πρώτοι οι Πετιμεζαίοι, ο Ανδρέας Ζαΐμης, ο Σωτ. Χαραλάμπης, ο Αναγν. Στριφτόμπολας και ο Νικ. Σολιώτης εκίνησαν όπλα ...».

Μη ακαδημαϊκοί ιστορικοί, όπως ο Σαράντος Καργάκος και ο Διονύσιος Μαυρόγιαννης, θεωρούν ότι πράγματι τελέστηκε η δοξολογία της Αγίας Λαύρας. Ο Καργάκος θεωρεί αυτονόητο ότι την 25 Μαρτίου έγινε πανηγυρική δοξολογία στην Μονή Αγίας Λαύρας η οποία είναι αφιερωμένη στην Παναγία και κατά την οποία, όπως συνηθίζεται, υψώνονται εκκλησιαστικά λάβαρα. Θεωρεί όμως ότι αν υπήρχε δεσπότης στη δοξολογία θα πρέπει να ήταν ο επίσκοπος Κερνίκης και Καλαβρύτων, Προκόπιος ενώ ο Μαυρόγιαννης υποστηρίζει πως η δοξολογία τελέστηκε από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.

Ως ημέρα κήρυξης της Επανάστασης την «6η Νισάν» (6 Απριλίου, νέο ημερ.) αναφέρει ο Τούρκος ιστορικός Ali Fuat Örenç.

Πηγή φωτογραφιών: Βικιπαίδεια

Link Πηγής: el.wikipedia.org

Link YouTube: youtube.com